Zagadnienie osobowości dyssocjalnej, nazywanej również psychopatią lub zaburzeniem antyspołecznym, jest tematem szerokich badań. Osoby posiadające tę specyficzną formę charakteru wykazują często niski poziom empatii, emocjonalne odseparowanie oraz lekceważenie ustalonych norm i reguł społecznych. Badacze poszukują źródeł takiego typu zachowań wśród potencjalnych czynników fizjologicznych oraz środowiskowych. Związki z jednostkami o charakterze dyssocjalnym bywają niezwykle skomplikowane, zwłaszcza gdy prezentują one kalkulacyjny styl zachowań. Interwencja psychologiczna w takim przypadku staje się niezmiernie trudnym zadaniem.
Zaburzenie określane jako osobowość dyssocjalna – niekiedy nazywaną także antyspołecznymi, asocjalnymi czy nawet patologicznymi cechami osobowości – jest uważane za jedno ze schorzeń psychicznych. Z charakterystycznym dla siebie wzorcem działania utrzymującym się przez długie okresy czasu, wpływa na różne sfery życia, takie jak relacje z innymi ludźmi czy reakcje impulsywne.
Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10), osobowość dyssocjalną definiuje się jako wzorzec postępowania wskazujący na brak szacunku dla praw innych poprzez ich regularne łamanie. Osobowość taka zostaje zdiagnozowana, gdy takie zachowania są obserwowane po 15. roku życia. Typowe cechy dla osób z tym zaburzeniem to brak empatii, irytacja, agresja, antyspołeczność, impulsywność i skłonność do kłamstwa. Charakterystyczne może być również łamanie prawa poprzez kradzieże, włamania czy handel narkotykami. Symptomy mogą obejmować nadużywanie substancji psychoaktywnych, samookaleczenie a nawet próby samobójcze.
Najwięcej jednostek o charakterze dyssocjalnym można spotkać w populacji przestępczej. Należy jednak zwrócić uwagę, że nie każda osoba recydywująca jest nosicielem takiego typu osobowości. Wśród tych zaburzeń można rozróżnić typ impulsywny oraz kalkulacyjny.
Mimo wielu prowadzonych badań, źródła zaburzeń dyssocjalnych wciąż pozostają nieznane. Istnieje wiele teorii, które na podstawie danych statystycznych wskazują na potencjalne czynniki ryzyka. Mogą to być m.in. patologiczne relacje rodzinne, takie jak instrumentalne traktowanie członków rodziny, brak jednego z rodziców, dzieciństwo pozbawione uczucia, przemoc domowa, problemy z uzależnieniem od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych oraz wychowanie wśród patologicznych rówieśników. Nadużywanie substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol, jest również wymieniane jako czynnik ryzyka.
Przyczyny zaburzeń dyssocjalnych mogą mieć również swoje korzenie w problemach fizjologicznych. Osobowość psychopatyczna może rozwijać się na skutek urazów głowy, wrodzonych wad genetycznych układu nerwowego czy nieprawidłowej budowy i funkcjonowania układu limbicznego, który odpowiada za emocje i motywację. Dysfunkcje w jego pracach mogą prowadzić do problemów z kontrolą impulsów i agresywnymi zachowaniami.
Zaburzenia dyssocjalne mogą być poprzedzone zaburzeniami zachowania występującymi już w dzieciństwie i okresie dojrzewania, nazywanymi często psychopatią dziecięcą.
Zauważono również, że antyspołeczne działania mogą wynikać z zaburzeń w regulacji serotoniny, kortyzolu i testosteronu. Nieprawidłowości w poziomie tych substancji mogą prowadzić do agresji i antyspołecznych zachowań.