Kozłek lekarski (waleriana) – naturalne lekarstwo na nerwy i bezsenność

Wielu nie może przecenić korzyści płynących ze stosowania kozłka lekarskiego, nazywanego równie często walerianą. Ten zasłużony dla medycyny naturalnej składnik jest powszechnie stosowany do łagodzenia stresu oraz poprawy jakości snu. Mimo że jest to produkt naturalny i generalnie uważany za bezpieczny, niektóre osoby powinny zachować ostrożność, co prowadzi do pewnych kontrowersji dotyczących jego stosowania.

Kozłek lekarski bądź waleriana, to gatunek rośliny zielnej, której można odnaleźć na różnych obszarach Polski. Roślina ta nosi wiele miejscowych nazw, takich jak baldrian, biełdrzan, kocia trawa, odolan czy stoniebo. Wysokość waleriany wynosi średnio od 0,5 do 1,2 metra. Wyróżnia się ona szpiczastymi liśćmi oraz białymi kwiatami, które mogą przybierać różowy lub jasnofioletowy odcień. Jest to zioło znane od wieków, wykorzystywane z powodzeniem zarówno w tradycyjnej, jak i nowoczesnej medycynie.

Można spotkać ją na wilgotnych łąkach, brzegach rzek, torfowiskach i mokrych lasach. Walerianę można także hodować we własnym ogrodzie, jednak jest to dosyć kapryśna roślina. Preferuje żyzną, przepuszczalną i zwapnowaną glebę, nie lubi natomiast nadmiaru wody czy zbyt suchego podłoża. Do prawidłowego wzrostu potrzebuje miejsca słonecznego lub półcienistego. Pielęgnacja waleriany wymaga odchwaszczania i regularnego nawożenia w pierwszym roku, a w drugim eliminowania pędów kwiatostanowych. Kłącza zbiera się na jesieni i suszy w naturalnych warunkach.

Na terenie Polski najczęściej spotyka się odmianę szerokolistną kozłka lekarskiego, która kwitnie pomiędzy czerwcem a sierpniem. Lecznicze działanie zawdzięcza korzeniu (Radix Valerianae) oraz kłączu (Rhizoma Valerianae), które gromadzone są przed okresem kwitnienia (w maju) lub na jesieni, a później suszone w temperaturze do 35 stopni Celsjusza. Proces suszenia wywołuje specyficzny zapach, porównywany do brudnych skarpetek, który pochodzi od obecności esteru bornylowego kwasu izowalerianowego. Mimo to, korzeń zawiera najwięcej substancji leczniczych, takich jak kwas walerianowy i walerenowy, olejki eteryczne, waltraty, iridoidy, alkaloidy, terpeny i trójterpeny, kwasy organiczne.