Sambucus nigra, znana również jako bez czarny, jest rośliną o głęboko zakorzenionej tradycji użytkowej w Polsce. To drzewo charakteryzuje się szeroką, kulistą koroną, która często przewiesza się nisko nad ziemię. W czerwcu lub lipcu na gałęziach pojawiają się białe kwiaty o baldachowatym kształcie, które z końcem sierpnia ustępują miejsca czarnym owocom. Owoce te gromadzą się w formacje przypominające baldachimy kwiatów i mogą egzystować na pędach aż do końca października.
Historia wykorzystywania bzu czarnego w celach leczniczych sięga setek, a nawet tysięcy lat wstecz. Starożytni Egipcjanie i Indianie północnoamerykańscy używali go równie chętnie jak Europejczycy. Kumulacja mroku i tajemniczości otaczającej to drzewo prowadziła do asocjacji ze śmiercią. W Polsce istniało przekonanie, że wyrywanie bzu może powodować kurcze kończyn, a wodę po umyciu ciała zmarłego należało wylać pod drzewo bzu, aby chronić resztę rodziny przed nadchodzącą śmiercią.
Podstawowym surowcem pozyskiwanym z Sambucus nigra są kwiaty i owoce. Obie części rośliny wykorzystywane są w produkcji leczniczych naparów oraz wyciągów, w tym tych alkoholowych. Aromatyczne kwiaty bzu czarnego są bogate w minerały i flawonoidy takie jak kwercetyna, rutyna czy astralagina. Działają przeciwzapalnie, poprawiają szczelność i elastyczność naczyń krwionośnych. Wyciągi alkoholowe z kwiatów Sambucus nigra zawierają również dużą ilość kwasu chlorogenowego, który jest silnym przeciwutleniaczem i zwiększa wrażliwość komórek na insulinę.
Nieoznakowane owoce bzu czarnego są toksyczne z powodu zawartości cyjanogenicznych glikozydów. Niemniej jednak, po odpowiednim przygotowaniu, które obejmuje mrożenie, gotowanie lub macerowanie w alkoholu, stają się prawdziwym skarbnicą prozdrowotnych substancji. Owoce są bogate w antocyjanidyny, kwercetynę oraz kwasy fenolowe, takie jak kwas chlorogenowy oraz pochodne kwasu kawowego. Badania opublikowane w 2016 roku wykazały, że największą ilość antocyjanidyn (100 mg/kg) zawierają właśnie nalewki z bzu czarnego.
Nalewki z kwiatów i owoców bzu czarnego mają różne zastosowania. Kwiaty są bardziej aromatyczne i bogatsze w minerały, więc mogą być stosowane jako tonik wzmacniający ogólną kondycję zdrowotną, ze szczególnym uwzględnieniem układu krwionośnego. Nalewka z owoców bzu czarnego jest natomiast bogata w przeciwutleniacze i jest rekomendowana przede wszystkim jako terapia przeciwzapalna. Wykazano jej skuteczność w zwalczaniu bakterii takich jak Escherichia coli, Proteus mirabilis, różne szczepy paciorkowców czy Yersinia enterocolitica. Ponadto, nalewka ta ma zdolność do zwalczania wirusów atakujących drogi oddechowe, w tym grypy typu A.
Regularne spożywanie nalewki z bzu czarnego może przynieść wiele korzyści zdrowotnych. Pomaga w łagodzeniu objawów chorób cywilizacyjnych takich jak cukrzyca, otyłość czy zaburzenia metaboliczne. Znajduje również zastosowanie w łagodzeniu bólów, np. migrenowych czy spowodowanych przez rwę kulszową. Nalewka z bzu czarnego działa również moczopędnie i delikatnie przeczyszczająco.