Zaniżona samoocena to znaczący problem dotykający wielu osób, który wpływa negatywnie na różne aspekty ich życia. Wpływa na wiele obszarów – od relacji z partnerem, przez karierę zawodową, aż po interakcje z najbliższymi. Czy symptomy niskiej samooceny są niebezpieczne i czy oznaczają początek choroby? Czy można je leczyć? Co jest źródłem niskiej samooceny i co można zrobić, aby poprawić nasze poczucie własnej wartości?
Samoocena odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu naszego życia. To, jak widzimy siebie, ma bezpośredni wpływ na nasze relacje zawodowe i osobiste oraz na stosunki rodzinne. Siła samooceny w dużej mierze wynika z tzw. samowiedzy, czyli z tego, jak oceniamy siebie. Mamy bezpośredni wpływ na naszą samoocenę poprzez ocenę naszych decyzji i zachowań. Także opinie innych mają duży wpływ na kształtowanie naszej samooceny, wpływając na to, jak ostatecznie widzimy siebie.
Samoocena może być różna – trudno zdefiniować, jaka jest „prawidłowa”, ale łatwo określić, kiedy jest zawyżona lub zaniżona. Niska samoocena może dotknąć każdego, niezależnie od wieku – może występować u dzieci, młodych dorosłych czy osób starszych. Kluczowe jest, aby osoba sama była w stanie zauważyć: „mam niską samoocenę”. Taka świadomość to pierwszy krok do pracy nad poprawieniem poczucia własnej wartości.
Niska samoocena u dziecka ma szczególnie duże znaczenie. Może to nie tylko utrudniać jego codzienne funkcjonowanie, ale również zakłócać prawidłowy rozwój. Dziecko z niską samooceną może oceniać siebie jako bezwartościowego i mało zdolnego. Może unikać uczestnictwa w wyzwaniach adekwatnych do jego wieku – na przykład w szkolnych konkursach – w których mogłoby brać udział z sukcesem, co przyniosłoby korzyści zarówno teraz, jak i w przyszłości. Dziecko z niską samooceną może również unikać interakcji z rówieśnikami, co ostatecznie może prowadzić do izolacji społecznej i zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych.
Przyczyny niskiej samooceny mogą tkwić w wczesnym dzieciństwie, ale mogą również wynikać z doświadczeń nabytych później w życiu. Często przyczyną są nieprawidłowe postawy rodzicielskie. Rodzice mają duży wpływ na kształtowanie samooceny dziecka. Ciągłe krytykowanie, niedocenianie osiągnięć czy stawianie dziecku zbyt wysokich wymagań mogą prowadzić do problemu niskiej samooceny. Zaskakująco, nadmierna opiekuńczość rodziców także może prowadzić do zaburzenia samooceny, szczególnie gdy rodzice przejmują od dziecka wykonanie trudniejszych zadań, twierdząc, że samo sobie nie poradzi.